Unieke filmbeelden van de ontsnapping van Evert Van Benthem in Elfstedentocht 1986 opgedoken

Het Fries Film en Audio Archief heeft bijzondere filmbeelden van de Elfstedentocht van 1986 ontvangen. Filmmaker Sander Nieuwhof uit Sint Annaparochie maakte beelden van de kopgroep op de smalle Súdhoekster Vaart, tussen Sint-Annaparochie en Vrouwbuurtstermolen. Hij legde hier de eerste ontsnapping van de latere winnaar Evert van Benthem vast. De beelden zijn gefilmd vanuit een auto met chauffeur Joop Bijlsma waarmee Nieuwhof en zijn maat Oene Krist over de Súdhoekstermiddelweg reden. Op het korte stuk waar dit weggetje langs de vaart loopt. De motor met zijspan van de NOS was te hoog om onder de lage bruggen door te rijden, zodat zij de ontsnapping alleen vanuit de lucht filmden. Nu zien we de ontsnapping voor het eerst close gefilmd.

Tijdens de Elfstedentocht van 1986 maakte een cameraploeg uit Het Bildt (nu onderdeel van de gemeente Waadhoeke) onder leiding van Nieuwhof en Krist een reportage van de tocht door hun gemeente. De opname op het stukje Súdhoekstermiddelweg hadden zij tot in detail voorbereid. Zij wisten dat de NOS hier niet zou kunnen filmen en dat zij daarom unieke opnames van de wedstrijd konden maken. Dat Evert van Benthem precies voor Nieuwhofs lens zijn demarrage zou inzetten, was puur filmersgeluk. Op de beelden zien we een beresterke Van Benthem, die gemakkelijk wegspringt. Zijn zes achtervolgers lijken kansloos. Van Benthem zou hierover later zeggen dat hij vond dat het tempo te laag was en dat hij versnelde omdat hij bang was dat de achtervolgende groep hen zou achterhalen.

Het grote gat dat Van Benthem in korte tijd met zijn achtervolgers slaat, wordt zichtbaar als tweede cameraman S. Tijsma vanaf de brug bij Vrouwbuurtstermolen filmt hoe Van Benthem in de verte opdoemt. Zijn achtervolgers zijn in geen velden of wegen te bekennen. Hij heeft een gat van een minuut geslagen. Maar de overwinning voor Van Benthem is nog niet binnen. Op het barslechte ijs van de Dokkumer Ee loopt zijn voorsprong terug en laat hij zich terugzakken naar de zes achtervolgers. Als Rein Jonker vervolgens wegsprint, gaat Van Benthem mee. De beslissing valt uiteindelijk vlak voor Aldtsjerk, zeven kilometer voor de finish. Daar versnelt Van Benthem en kan Jonker niet langer volgen.

Van Benthems ontsnapping op de Súdhoeksterfeart is dus niet de beslissing. Maar de beelden van Nieuwhof laten wel zien hoeveel sterker Van Benthem is dan de rest. In Het Bildt, ‘de hel van het noorden’ deelt hij een mokerslag uit en legt hij de basis voor zijn latere overwinning.

Nieuwhof en zijn filmploeg volgen niet alleen de wedstrijdrijders. Hun film over de Elfstedentocht van 1986 is een veel langere impressie van de tocht door Het Bildt, inclusief toerrijders. Het is een sfeervolle film met veel couleur locale. De film eindigt bij de voormalige gemeentegrens van Het Bildt bij Oude Bildtzijl, met op de achtergrond de draaiende wieken van Vrouwbuurtstermolen.

Bekijk hier het fragment van de ontsnapping
https://youtu.be/fZSpuKyX3QM

Bekijk hier de gehele film van de Bildtse filmploeg
https://youtu.be/VTTnnw0IoN8